کم خونی فقر آهن شایع ترین مشکل کم خونی تغذیـه ای در دنیا است. گروه هایی که بیشتر در معرض کم خونی فقرآهن قرار دارند،شامل: شیرخواران، کودکان زیر 6 سال، نوجوانان به ویژه دختر و زنان در سنین باروری، به خصوص زنان باردار، می باشند.

کمبود آهن در زنان بالغ، اغلـب ثانویـه و بـه دلیل دفـع خـون قاعـدگی  در حـین بارداری است. شایع ترین علت کمبود آهـن در مـردان و زنـان در سـنین غیـر باروری، دفع مخفی خون است.

عوارض ناشی از کم خونی فقرآهن:

·         آهن کافی برای حفظ سلامت، رشد مطلوب و فراهم ساختن زمینه مناسب برای یادگیری در دوران تحصیل کودکان و نوجوانان ضروری است.

·         کمبود آهن می تواند در تمام مراحل زندگی سبب کاهش قدرت ادراک و یادگیری شود.

·         افرادی که دچار کم خونی فقر آهن هستند همیشه احساس خستگی و ضعف می کنند و تغییرات رفتاری در آنان به صورت بی حوصلگی و بی تفاوتی مشاهده می شود.

·         کمبود آهن در مادران باردار می تواند سبب تاخیر در رشد جنین، تولد نوزاد با وزن کم و افزایش مرگ و میر حین زایمان گردد.

در دوران بلوغ به دلیل جهش رشد، نیاز نوجوانان به آهن بیش تر می شود و در صورتی که در برنامه غذایی روزانه از منابع غذایی حاوی آهن به اندازه کافی مصرف نشود، بدن به سرعت در معرض خطر کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن قرار خواهند گرفت. دختران نوجوان در دوران بلوغ علاوه بر جهش رشدی، به علت شروع عادت ماهیانه و از دست دادن خون نسبت به کم خونی فقرآهن، بسیار حساس تر و آسیب پذیرتر هستند.

عادات و رفتارهای غذایی خاص در دوران مدرسه و بلوغ اغلب موجب می شود که کـودکـان و دانـش آمـوزان به جای مصرف غذاهای خانگی از غذاهای خـیـابـانی مـانـنـد انواع ساندویچ ها، سوسیس، کالباس، پیتزا و تنقلات غذایی کم ارزش مانند چیپس، نوشابه، شکلات و پفک که اغلب از نظر محتوای آهن نیز فقیر هستند، استفاده کنند و به این دلیل در معرض خطر کمبود آهن قرار می گیرند.

علل تغذیه ای ایجاد کم خونی فقرآهن:

·         مهم ترین و شایع ترین علل بروز کمبود آهن مصرف ناکافی منابع غذایی حاوی آهن از جمله انواع گوشت به ویژه گوشت قرمز است که منبع غنی آهن قابل جذب می باشد.

·         مصرف چای همراه با غذا و یا بلافاصله پس از غذا

·         مـصـرف نـاکـافـی مـواد غـذایی حاوی ویتامین C نیز احتمال بروز کمبود آهن را افزایش می دهد.

·         مصرف نان هایی که در تهیه آن ها از جوش شیرین استفاده می شود.

·         خوردن شیر همراه با غذا به خصوص در کودکان مانع از جذب آهن غذا می شود. زیرا بین جذب آهن و کلسیم تداخل وجود دارد.

توصیه می شود افراد در معرض کم خونی خصوصا دختران در سن بلوغ و مادران باردار از مواد غذایی غنی از آهن مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی و جگر، غلات، حبوبات، مغزها و انواع خشکبار )برگه هلو، زردآلو،انجیر، کشمش، خرما و ....(استفاده کنند. همچنین یکی دیگر از افزایش دهنده های جذب آهن، اسید اسکوربیک (ویتامین ث) موجود در سبزی ها و میوه های تازه و خام است. با مصرف مقداری سبزی خوردن و یا انواع سالاد (شامل گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای، کلم، کاهو) همراه بــا آب لیمـو یا آب نارنج تازه جذب آهن غذاهای گیاهی افزایش می یابد. علاوه بر رعایت موارد فوق، دختران نوجوان باید جهت تامین میزان آهن مورد نیازشان از مکمل آهن نیز اسفاده کنند.

مکمل یاری آهن در دانش آموزان دختر از سن 12 سالگی شروع می شود و همگی باید از این سن به صورت هفتگی یک عدد قرص آهن دریافت کنند.

شایان ذکر است برنامه مکمل یاری آهن هر ساله با شروع سال تحصیلی جدید به مدت 16 هفته در مدارس دخترانه متوسطه اجرا و پایش می گردد.

سمیرا زارع-کارشناس ارشد تغذیه مرکز بهداشت ارسنجان